Prosa seu Poemata
ed. W. Lampen, O.F.M.,"Prosa seu Poemata Petri de Candia, O.F.M. (Alexandri V, Papae Pisani † 1410)", Archivum Franciscanum Historicum 23 (1930) , pp. 172-182.
I.
Trinitas omnipotens, lex universorum,
Te collaudant placide turba creatorum.
Novem rerum agmina, triplex hierarchia,
Simplici trisagio clamant mente pia
Sanctus ter et unicus natus ex Maria
Cunctis est principium,terminus et via.
Spiritus Seraphici nobilis ardoris
Montesque Cherubicae vividi splendoris,
Throni quoque stabiles validi vigoris
Primum Sanctus triplicant canticum amoris.
Potestates caelicae, Dominae firmatae
Et Virtutes agiles, plantulae beatae
Sequens Sanctus duplicant nimis inflammatae,
Perfruentes dulciter summa Trinitate.
Sanctus canunt tertium sacri Principatus,
Iuvant quos Archangeli, chorus illustratus,
Angelorum cuneus sanctis deputatus;
Sic quoque perficitur hymnus Deo gratus.
Sequitur harmonica tuba supernorum,
Quam formasti variis motibus caelorum,
Ut immensam gloriam narrent divinorum,
Qua laetantur facies civium tuorum.
Ordine mirabili circa centrum terrae
Caeli moves machinam stabilemet vere,
Ad occasum pertrahens orbem primae spherae,
Quo stellarum vehitur currus tam sincere.
Orbita stelligera septemque planetae
Ab occasu capiunt cursum suum laetae:
Sic moventur varie quod declarant [mg. laete]
Quas attingunt iugiter duplices diaetae.
Circuli zodiacus, aequinoctialis
Et coluri duplices iuncti curvis alis,
Horizon, meridies, tropicus nivalis,
Arcticus, antarcticus, tropicus australis.
Caelici sunt corporis solidae cincturae
Per quas cursus nascitur nobilis clausurae:
His tu cingis corpora lucidae naturae
Regulando singula tuo sancto iure.
Sidera vagantia sphaerice compressa,
Circulis eccentricis firme sunt impressa,
Epicyclos possident sex ex his expressa,
Solis astrum refugit epicycli sessa.
Scinditur zodicacus numero signorum
Quorum ficta nomina lex tradit doctorum:
Ar . ta . gemi . can . leo . vir . li . scorpiorum .
Sa . caper . a . sequitur, piscis complet chorum.
Phoebi puncta quatuor indicant coluri
Quorum certa spatia terminant ut muri:
Vervex, laux, aequalia signant sicut puri.
Cancer, caper extima servant velut duri.
Currit sub ecliptica solis pulchritudo
Quem transcendunt sidera, trina multitudo:
Mars, Saturnus artifex, terrae plenitudo,
Radiansque Iupiter poli rectitudo.
Sequitur hunc protinus stella quae vocatur
Hesper, Venus, Lucifer, cui sociatur
Eloquens Mercurius, hunc et imitatur
Luna cuius radiis frigus ministratur.
Ignem, pontum, aëra, terram seminalem
Tu dedisti, Trinitas, sedem radicalem
Plantis, animalibus matrem generalem,
Unde cibum iugiter sumant corporalem.
Istis confers seminas physis repugnantis,
Calidum et frigidum motus adversantis,
Humidum et aridum partis reclamantis,
Ex quibus producitur sonus iubilantis:
Tonus, hemitonium, maius atque minus,
Diesis, apotomen sonus nunquam binus,
Diapente thessaron et octavus sinus
Nomine diapason multiplex ut pinus.
Numeris imparibus, paribus et planis
Dicunt quidam melicas voces in humanis
Caeli nasci carmine pulsibus arcanis,
Unde cantus promitur hilaris in fanis.
Tandem, simplex Trinitas, hominem plasmasti
Tuaeque imagini similem formasti:
Intellectus munera sibi propinasti,
Velle cum memoria largitor donasti.
Istud genus hominum Adae culpae mersum
Liberavit Virginis germen purae tersum:
Verbum Patris unicum per quod universum
Regulatur debite patuit per versum.
Laudet ergo gloriam Trini praesidentis
Hominis urbanitas organo psallentis,
Memorans cum iubilo munera sedentis,
In caelesti solio refectivo mentis.
Amen.
II.
Fratres peramabiles, ob amorem Christi
Comedamus pariter sine vultu tristi.
Laetabundi facies signum est amoris
Cuius fortitudine datur cunctis horis
Fides, spes et caritas, ornamentum moris,
Expellentes protinus studium moeroris.
Hanc doctrinam instituit Verbum salutare,
Cum in coena typica exhortatur clare
Turbam apostolicam laete manducare,
Ne quis velut proditor ostendatur [mg: clare].
Optans ergo capere pacis clarum nomen
Et malignum fugere proditoris crimen,
Laetum vultum praebeat ante gentis lumen
Pro quo sibi praemium largietur Numen.
Hoc tamen attendite propter ius divinum:
Vultum apparentia non sit falsum signum,
Cor et vultus iubilent, sit amoenum lignum,
Producentes debite ligamentum dignum.
Ergo cum laetitia cibum assumamus,
Germen laetae plantulae sobrie bibamus,
Ut virtutem regulam non praetereamus,
Sed mentes et corpora simul nutriamus.
Clamet tamen contio voce caritatis:
Benedicat fercula chorus Trinitatis
Cum superna curia sacrae civitatis,
Ut edat alacrius coetus paupertatis.
Coetus iste pauperum hortus est Minorum,
Quem plantavit crucifer regulator morum.
Hunc Franciscum nominat turba devotorum.
Suisque stigmatibus signat rex caelorum.
Qui post vitae terminum munus viscerosae
Donet e vestigio nobis amorose
Ut amissa patria sortis taediosae
Perfruamur requie pacis gloriosae.
Amen. Amen.
III. De beneficiis dei.
rosa vel sequentia eiusdem Domini Fratris Petri de Candia, Ordinis Minorum, Archiepiscopi Mediolanensis, qui nunc est Alexander Quintus, Sedis Apostolicae romanae episcopus, anno MCCCCVIIII.
Mentis cum iubilo
Cantemus Domino.
Nos canere compellunt obsequia
Hominibus gratanter tradita
A Dei solio.
Principium humani generis:
Concordiis vallatum foederis
In pacis praedio.
Dominicum praeceptum negligens
Expellitur, ut statim exiens
Stet cum suspirio.
In carcere feralis principis
Includitur suis demeritis,
Magno cum taedio.
Quod vinculum non valet frangere
Nec surgere potest ab onere
Suo praesidio.
Hoc vinculum supremus Dominus
Dissolvere volens clementius,
Usus est vinculo.
Cum debitum Dei non fuerat
Assumere carnem quae venerat
Adam ex hortulo.
Sed debitum videtur hominis
Collidere virtutem daemonis
Conatu proprio.
Ut solveret tamen nequitiam
Aequissime, non per potentiam,
Facta est unio.
Clementia simul cum debito
Requiritur ut fiat tersio
A dicto vitio.
Divinitas iuncta cum homine
Est liberans a tali vimine,
Concludit ratio.
Per vinculum solvitur vinculum,
Res utilis, grande miraculum
In orbis medio.
Hunc caritas traxit de superis
Ad hortulum beatae Virginis,
Angelo nuntio.
En, integra vocis expressio
Cum laudibus Mariae Filio
Detur cum gaudio.
Amen cum iubilo
Dicamus Domino.
IV.
Sequentia eiusdem Domini in carnisprivio.
Carnis, cum gaudio,
Linquatur esio.
Praesentiam felicis patriae
Nos perdere fecit non sobriae
Gulae transgressio.
Hoc fecerat cibus levissimus
Parentibus iuste prohibitus
In fontis hortulo.
Quid faceret, si carnis epulas
Quis sumeret, ardoris flammulas,
In oris oppido.
Hic ocius virtutis medium
Amitteret quam pater hominum
Perdidit labio.
Curricula multa successerant
Et carnium usum non noverant
Gentes in ferculo.
Hoc paululum ante diluvium
Cognoscere nullum principium,
Sacra vult lectio.
Cur homines timent inediam,
Pro tempore quo dat modestiam
Carnis privatio?
Civilitas videtur linquere
Viventia, quae terrae munere
Degunt in patulo.
Est licitum quaerere maria
Et poscere lacus et flumina
Pastu pro vario.
Laetitiam cibi varietas,
Non modicum confert et novitas
Hominis vasculo.
Exigitur solis essentia,
Accenditur hominis cholera,
Sumitur laesio.
Tutissimum ergo remedium:
Hoc tempore volvere folium
Iubet discretio.
Hoc instruit physica ratio,
Quam sequitur ethica regula,
Concludit ratio.
Laetissime vatum collegia
Haec praedicant sacra ieiunia
Signato populo.
Haec Virginis Natus et Dominus
Instituit pro viatoribus,
Promisso brávio.
Assumite ergo ieiunium,
Respuite carnis edulium
Magno cum iubilo.
Amen et carnis vadat edulium.
V.
Pro sancta Clara prosa seu sequentia edita a dicto Domino Petro, qui tunc archiepiscopus Mediolanensis erat et postea fuit Cardinalis et tandem anno MCCCCIX, tempore generalis concilii Pisis celebrati, electus est concorditer in summum Pontificem et vocatus Alexander quintus.
Sanctae Clarae filiae, Christo desponsatae,
Haec salutis monita precor auscultate.
Fallax mundi species, carnis languor mollis,
Daemonum astutia suis blandis dolis
Nixa sunt exstinguere castae lumen prolis,
Cuius exstat praemium in supernis polis.
Castitatis clipeum suscipit Maria
Tela frangens hostium sua politia,
Arma poenitentiae voce pandens pia,
Tuta mulieribus in hac fore via.
Post hanc turba virginum iura castitatis
Defensavit fortiter scuto probitatis.
Catharinam cernite celsae dignitatis
Contemnentem regiae thorum maiestatis.
Dorothea nobilis virgo non expavit
Verbera carnificum dira, quae portavit
Propter continentiam quam semper amavit,
Unde Christus aequiter ipsum desponsavit.
Agnes et Caecilia, lucens Margarita,
Et Lucia nobilis, Agatha polita,
Zelo castimoniae sunt florentes ita,
Propter quem martyria sumunt in hac vita.
Ursula cum millibus undecim parata
Proelium intrepide sumit inflammata,
Iura pudicitae servans illibata,
Linquit vana praedia coepta sic beata.
Languet vocis organum cunctas nominare
Quas sponsavit virgines Christus Deus care,
Quem cum ipsum cuperent caste conservare,
Non paverunt penitus mortem acceptare.
Haec mente considerans virgo Dei Clara
Carnis linquit vitia mentibus amara,
Castitate cingitur mundo valde rara,
Sequens in hoc saeculo quae sunt Deo cara.
Clarae tandem claritas mundo nuntiatur,
Quae sanctarum virginum leges imitatur,
Christum sponsum Dominum solum amplexatur
Et in ipso placide semper gloriatur.
Mater mox efficitur plebis virginalis,
Clausus datur hortulus quasi carceralis,
Ne mundana vilitas fiat socialis
Et turbetur puritas sanctae monialis.
Matris ergo semitam, filiae, captate,
Amplexantes dulciter in societate
Christum, Dei Filium, cum iucunditate,
Non amantes alios nisi caritate.
Non velitis perdere castitatis cultum,
Clarae natae nobiles, propter mundum stultum
Cuius delectatio fructum perdit multum
Et acquirit denique tartari tumultum.
Tandem cum prudentia semper studeatis
Conservare merita sanctae castitatis.
Huius nam militia regnum cum beatis
Largo datur munere summae Trinitatis.
Regnum quod laetitiae vobis gaudiose
Firmet excellentia Patris vigorose,
Praestet sapientia Verbi luminose,
Donet et clementia Doni viscerose.
Amen dicant Angeli cives generosi
Cum dulcoris flammula cantus gloriosi.
Amen.
Peter of Candia Homepage